به گزارش گروه علم و آموزش خبرگذاری گاناگان، شرکت‌های دانش‌بنیان که این روزها بسیار از آنها می‌شنویم، شرکت‌هایی هستند که با توسل به نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند در سال‌های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران می‌شنویم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید، پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری امروز به حدود ۶۶۰۰ شرکت رسیده که این شرکت ها بر اساس ماهیت و فعالیت به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در سه گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیش‌ترین حجم از تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارایه می‌دهند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲ هزار میلیارد ریال بود در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود این، میزان موفقیت این شرکت‌ها و اشتغال‌زایی آنها با توجه به توان اقتصاد داخلی کشور هنوز کافی نیست، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۱، سال جدید را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر دانش و پیشرفت های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت های دانش بنیان که بیشتر با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم در زمینه های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری های صادرات محصولات و غیره روبرو هستند. در پرونده خبری دانش‌بنیان‌ها؛ چالش‌ها و دستاوردها پای صحبت فعالان این شرکت‌ها در حوزه‌های مختلف نشسته ایم.
افزایش جمعیت جهان، رویداد مکرر خشکسالی‌ها و دیگر پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم همچنین شیوع و همه‌گیری کرونا از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی تهدیدها علیه امنیت غذایی را در سراسر جهان افزایش داد. بر اساس آخرین گزارش وضعیت مواد غذایی و تغذیه در سال ۲۰۲۱ در جهان، یک نفر از هر سه نفر جمعیت جهان یعنی دو میلیارد و ۳۷۰ میلیون نفر در این سال از دسترسی به منابع غذایی کافی در سال ۲۰۲۰ محروم بوده‌اند.
این وضعیت پیش از شروع جنگ روسیه و اوکراین و کاهش شدید صادرات و کشت گندم در سال ۲۰۲۱ بوده است. زیرا اوکراین و روسیه روی هم نزدیک به ۳۰ درصد از گندم تجارت جهانی را تولید می‌کنند.
افزایش تولید و کاهش مصرف آب در کشت هیدروپونیک (آب‌کشت)
همین موضوع موجب شده پژوهشگران رشته های مرتبط با کشاورزی و صنایع غذایی به فکر افزایش تولید کشاورزی با روش‌های مختلف بیافتند. کشت هیدروپونیک یا آب‌کشت (Hydroponics) یکی از این روش‌ها است که گیاه به جای آنکه همچون روش سنتی در خاک رشد کند در سیالی از محلول‌های مغذی قرار می‌گیرد و بستر هماهنگی جهت رشد گیاه فراهم می‌شود.
این روش مزایای زیادی از جهت افزایش حدود ۱۰ تا ۲۰ براری تولید محصول کشاورزی و کاهش مصرف آّب دارد، از حدود دهه ۸۰ میلادی بیشتر به آن توجه شد و حدود ۱۰ سالی هست که در ایران نیز برخی گلخانه ها این روش استفاده می‌کنند.
کشت هیدروپونیک غیر از نیاز به تجهیزات پیشرفته و گلخانه به مواد مغذی لازم نیز نیاز دارد که از آن به بستر کشت یاد می‌شود. کوکوپیت که از الیاف نارگیل به دست می‌آید، نوعی از بستر کشت است که دو کشور هند و سریلانکا در تولید این محصول پرچمدار هستند و در ایران نیز بسیاری گلخانه ها از این محصول استفاده می کنند.
استفاده از ضایعات ۵۰۰ هزار تنی نخل خرما
این روزها استاد دانشگاه آزاد اصفهان بعد از بیش از یک دهه تحقیق و آزمایش توانسته از ضایعات نخل بستر کشت دیگری به نام اکوپیت به دست آورد. دستاورد وی از سه سال قبل به تولید انبوه رسید و این واحد فناور که اکنون در مرکز رشد دانشگاه اصفهان مستقر است برای بیش از ۱۰ نفر اشتغال‌زایی کرده و سهمی از بازار را به خود اختصاص داده است.
دکتر احمد محمدی در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش خبرگذاری گاناگان در توضیح این دستاورد اظهار داشت: اکوپیت نوعی بستر کشت برای گلخانه هاست که در سیستم های هیدروپونیک استفاده می‌شود. اکنون بیشتر گلخانه‌های ایران از کوکوپیت وارداتی از سریلانکا استفاده می‌کنند.
اما ما اکوپیت (نوع دیگری از بستر کشت) را از فراوری ضایعات نخل خرما به دست آورده ایم که در سال در ایران ۵۰۰ هزار تن است و سوزانده می‌شود.
وی افزود: سالانه حدود ۱۰۰۰ تن ظرفیت تولید اکوپیت داریم در حالی که فقط ۱۲ هزار تن کوکوپیت از سریالانکا وارد می‌شود، به همین دلیل دنبال افزایش ظرفیت تولید با خرید ماشین‌آلات جدید و توسعه کارگاه هستیم تا سهم بیشتری از بازار به دست آوریم، زیرا مواد اولیه را داریم که استفاده ای هم از آنها نمی شود.
استاد دانشگاه آزاد اصفهان درمورد سابقه تولید محصول مشابه در ایران گفت: شرکت های دیگر صرفا با آسیاب مواد اولیه آن را تولید می‌کنند؛ ولی ما فراوری هم می‌کنیم. این دستاورد در دنیا برای اولین بار است که از تنه و برگ نخل به عنوان بستر کشت تولید شده است.
محمدی در مورد تبدیل شدن به شرکت دانش بنیان اظهار داشت: ما مدارک دانش بنیانی را داده ایم فرآیند آن در حال انجام است، بیش از ۵۰ مقاله علمی، ۲۲ مقاله در نشریات علمی جهانی و ۲۰ مقاله برای رویدادهای علمی حضوری ارایه داده ام.
ارزیاب‌ها با علوم و فناوری‌های جدید آشنا نیستند
وی افزود: این روند تحقیقاتی را از سال ۸۵ با ایده شروع کردم، طی ۱۰ سال مطالعات علمی این بستر کشت را روی گیاهان مختلف ازمایش کردم و از ۳ سال قبل به تولید رسیدیم.
این استاد دانشگاه درمورد چالش‌های دانش‌بنیان شدن توضیح داد: این علم تنها ۵۰ سال در دنیا قدمت دارد و از حدود سال ۱۹۶۷ تجاری سازی شروع شد، در ایران نیز بیشتر از دو دهه نیست که کار می شود بنابراین شرکت های ارزیاب که باید این روند را ارزیابی کنند با آن آشنا نیستند.
محمدی گفت: برخی موارد هم ارزیاب اصل پتنت را می خواهد در حالیکه پژوهشگری پتنت را در اختیار قرار نمی دهد، وقتی پتنت را نمی دهید ، موافقت نمی کنند.
این یک حوزه تخصصی است ولی ارزیاب ها با این علم کاملا آشنا نیستند، طبیعی است که روش فراوری محصول را به صورت جزئی به هیچ کس توضیح ندهم زیرا بیشتر از ۱۵ سال زمان برده است.
وی ادامه داد: در حالی که من بیش از ۳۰ مقاله آی اس آی با تاثیرگذاری بالا در نشریات روز دنیا منتشر کرده ام و عضو هیات علمی هم هستم.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان در مورد استفاده از تسهیلات دولتی از جمله صندوق نوآوری و شکوفایی توضیح داد: تاکنون که روی پای خود بوده ایم ولی اکنون نیاز داریم برای توسعه کار از تسهیلات استفاده کنیم. طرح کسب و کار را هم اماده کرده ایم تا از هر کدام صندوق ها که ممکن باشد وام بگیریم.
محمدی درمورد استقبال بازار از این محصول هم گفت: بازار همیشه و به شکل طبیعی از واردات استقبال می کند؛ زیرا هم محصول برای او جا افتاده است و هم سود مشخصی دارد. محصول جدید تا وقتی جا بیفتد به زمان و حمایت نیاز دارد، حمایت مسئولان از نظر مالی و اعتماد.
